Παιδική Βαρηκοΐα: Πρώιμη ανίχνευση και έγκαιρη παρέμβαση

Γράφει ο κλινικός ακουολόγος Δρ.Γιώργος Παναγιώτου

Η ακοή και η ομιλία είναι τα πρώτα και σημαντικότερα εργαλεία μάθησης για τα παιδιά! Τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν και να αναπτύσσουν τις γλωσσικές τους ικανότητες καθώς μιμούνται τους ήχους που ακούνε. Η απώλεια ακοής στα παιδιά μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξη λόγου και ομιλίας τους, αλλά και να προκαλέσει αναπτυξιακές διαταραχές. Για το λόγο αυτό πρέπει να δίνουμε μεγάλη σημασία στην αξιολόγηση ακοής των παιδιών μας από την βρεφική κιόλας ηλικία, καθώς και κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι περίπου 360 εκατομμύρια άτομα σε ολόκληρο τον κόσμο πάσχουν από βαρηκοΐα, που αντιστοιχεί περίπου στο 5,3% του συνολικού πληθυσμού. Σχεδόν 32 εκατομμύρια είναι παιδιά. Έρευνες έχουν δείξει ότι 2-3 στα 1000 βρέφη γεννιούνται με σοβαρή έως πολύ σοβαρή απώλεια ακοής και άλλα τόσα εκδηλώνουν κάποιας μορφής βαρηκοΐας κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι περίπου το 60% της παιδικής βαρηκοΐας θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν είχαν ληφθεί προληπτικά μέτρα.

Η απώλεια ακοής (ή βαρηκοΐα) είναι η πάθηση κατά την οποία μειώνεται η ακουστική ικανότητα του ατόμου, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνει την επικοινωνία του με το περιβάλλον. Διακρίνεται σε τρεις τύπους: βαρηκοΐα αγωγιμότητας, νευροαισθητήρια βαρηκοΐα και μικτού τύπου βαρηκοΐα. Η βαρηκοΐα αγωγιμότητας προκαλείται στην περίπτωση κάποιας πάθησης ή ασθένειας, όπου μπλοκάρεται ή παρεμποδίζεται η μεταφορά του ήχου διαμέσου του μέσου αυτιού με αποτέλεσμα τη μείωση της έντασης του ήχου που φτάνει στον κοχλία. Αυτό μπορεί να προκληθεί ακόμη κι από τη συσσώρευση κεριού στο αυτί! Στις περισσότερες περιπτώσεις, η βαρηκοΐα αγωγιμότητας αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή ή χειρουργική επέμβαση. Η νευροαισθητήρια βαρηκοΐα παρουσιάζεται όταν υπάρχει βλάβη στο εσωτερικό αυτί ή στο ακουστικό νεύρο. Είναι μόνιμη και μη ανατρέψιμη και συνιστάται η ενίσχυση του ήχου με τη χρήση ακουστικών βοηθημάτων. Η μικτού τύπου βαρηκοΐα είναι ένας συνδυασμός νευροαισθητήριας και βαρηκοΐας αγωγιμότητας, και αντιμετωπίζεται με συνδυασμό θεραπειών.

Πολλοί λόγοι μπορεί να προκαλέσουν βαρηκοΐα στα βρέφη και στα παιδία. Οι πιο κοινές προγεννητικές αιτίες είναι η κληρονομικότητα (ακόμα και αν φαίνεται ότι δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό), επιπλοκές κατά την κύηση, λοιμώξεις της εγκύου κατά τη διάρκεια της κύησης (π.χ. ερυθρά, κυτταρομεγαλοϊός, τοξοπλάσμωση) και διάφορα άλλα γενετικά σύνδρομα (π.χ. Ushers, Alport, Crouzon). Οι κυριότερες μεταγεννητικές αιτίες είναι η πρόωρη γέννηση με βάρος μικρότερο από 1500 γραμμάρια, επιπλοκές κατά τη διάρκεια του τοκετού (π.χ. οξύς τοκετός, παραμονή στην εντατική μονάδα φροντίδας νεογνών, σοβαρός ίκτερος, οξυγονοθεραπεία), λοιμώξεις του νεογνού (π.χ. μηνιγγίτιδα, ιλαρά, παρωτίτιδα), συχνές και επανειλημμένες μολύνσεις στο αυτί, έκθεση σε πολύ δυνατούς θορύβους, ακόμη και για μικρό χρονικό διάστημα.

Η έγκαιρη ανίχνευση των προβλημάτων ακοής είναι ζωτικής σημασίας, γιατί τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν καθώς μιμούνται τους ήχους που ακούνε. Η πιο κρίσιμη περίοδος για την ομιλία των παιδιών και την ανάπτυξη της γλωσσικής τους ικανότητας παρατηρείται κυρίως πριν από την ηλικία των 4 χρονών. Γι’ αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναγνωρίζονται εγκαίρως οποιαδήποτε σημάδια υποδηλώνουν απώλεια ακοής.

Ένα βρέφος κατά τη διάρκεια των πρώτων 12 μηνών εκδηλώνει κάποιες χαρακτηριστικές συμπεριφορές:

· Ξαφνιάζεται ή τινάζεται στο άκουσμα ενός ξαφνικού δυνατού θορύβου

· Στην ηλικία 3 μηνών είναι σε θέση να αναγνωρίσει τη φωνή των γονιών του

· Σε ηλικία 6 μηνών μπορεί να στρέψει τα μάτια ή το κεφάλι προς την κατεύθυνση του ήχου

· Σε ηλικία 12 μηνών μπορεί να μιμηθεί ορισμένους ήχους και να προφέρει κάποιες λέξεις, όπως «Μαμά» ή «bye-bye»

Οι κυριότερες ενδείξεις για ένα νήπιο που ενδεχομένως παρουσιάζει απώλεια ακοής είναι:

· Έχει περιορισμένη ή πλήρη απουσία λόγου

· Κάνει συχνές απροσεξίες που ενδεχομένως να συνοδεύονται με μαθησιακές δυσκολίες

· Αυξάνει την ένταση της τηλεόρασης

· Αποτυγχάνει να ανταποκριθεί σε μια συνομιλία ή δεν απαντά κατάλληλα σε μία ερώτηση

Οι κυριότερες ενδείξεις για ένα παιδί προσχολικής ή ακόμα και μεγαλύτερης ηλικίας που υποδηλώνουν απώλεια ακοής είναι:

· Αυξάνει υπερβολικά την ένταση της τηλεόρασης

· Απαντά ακατάλληλα στα ερωτήματα που του υποβάλλονται

· Δεν ανταποκρίνεται όταν κάποιος το φωνάζει

· Παρακολουθεί άλλους για να μιμηθεί αυτό που κάνουν

· Παρουσιάζει προβλήματα άρθρωσης ή καθυστερεί να μιλήσει

· Παρουσιάζει μαθησιακά προβλήματα

· Παραπονιέται για πόνο στα αυτιά ή θορύβους στο κεφάλι

· Δυσκολεύεται να κατανοήσει τι λένε άλλα άτομα

Εάν ανησυχείτε ότι το παιδί σας εμφανίζει οποιαδήποτε από τις πιο πάνω ενδείξεις, φροντίστε να εξασφαλίσετε την καλύτερη επαγγελματική συμβουλή. Τα βρέφη πρέπει να εξετασθούν για την ακοή τους αμέσως μετά τη γέννησή τους. Σε περίπτωση που το παιδί σας δεν έχει υποβληθεί σε τέτοια εξέταση, είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε με το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής για να προγραμματίσετε μία προληπτική εξέταση ακοής.

Η πρώιμη ανίχνευση, η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπιση της απώλειας ακοής είναι καθοριστικής σημασίας τόσο στην ανάπτυξη λόγου και ομιλίας όσο και στην ψυχοκοινωνική εξέλιξη των παιδιών . Είναι σημαντικό να αναλογιστεί κανείς το αγχος και τη δυσφορία που αισθάνεται τόσο το παιδί με βαρηκοΐα όσο και η οικογένεια του, αφού το παιδί αδυνατεί να αντιληφθεί γιατί δυσκολεύεται να μάθει απλά πράγματα και η οικογένεια του δεν μπορεί να καταλάβει που οφείλεται η χαμηλή σχολική επίδοση του παιδιού τους. Πολλές έρευνες αναφέρουν ότι τα παιδιά με απώλεια ακοής που λαμβάνουν έγκαιρα την απαιτούμενη στήριξη, αναπτύσσουν καλύτερα τις γλωσσικές τους ικανότητες, σε σχέση με τα παιδιά που δεν στηρίζονται κατάλληλα.