Χαρισματικά παιδιά είναι εκείνα που έχουν τη δυνατότητα για ψηλές επιδόσεις και όχι εκείνα με πολλές γνώσεις, καθώς σημασία έχει το πώς τις αποκτούν. Παγκοσμίως, τα χαρισματικά άτομα ανέρχονται στο 20% του πληθυσμού της γης.

Η δυνατότητα για ψηλές επιδόσεις σε διάφορους τομείς, σύμφωνα πάντα με την ηλικία του κάθε παιδιού, ονομάζεται χαρισματικότητα. Το φαινόμενο των χαρισματικών παιδιών μπορεί να μην είναι ακόμη αρκετά διαδεδομένο στην Κύπρο, ωστόσο, σύμφωνα με την Ειδική στην Εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών, πρόεδρο και ιδρύτρια του Συνδέσμου Χαρισματικών Παιδιών Κύπρου, Καλλιόπη Ευέλθωντος, στο εξωτερικό τα χαρισματικά παιδιά στηρίζονται από τις κυβερνήσεις των χωρών όπου ζουν. Είναι πολύ σημαντικό, όπως τονίζει, το περιβάλλον του παιδιού να αντιληφθεί τις ικανότητές του και να στηρίξει το παιδί με τέτοιο τρόπο, ώστε να καταφέρει να τις αναπτύξει. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η κ. Ευέλθωντος εξηγεί πώς θα αναγνωρίσουμε ένα τέτοιο παιδί, αλλά και τις προκαταλήψεις που υπήρχαν και υπάρχουν γι’ αυτά.

Τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε χαρισματικά παιδιά;
Χαρισματικά παιδιά είναι εκείνα που έχουν τη δυνατότητα για ψηλές επιδόσεις σε έναν ή περισσότερους τομείς. Όταν λέμε δυνατότητα, δεν εννοούμε ψηλή επίδοση, αλλά τη δυνατότητα για ψηλή επίδοση σε κάποιο θέμα. Αυτοί οι τομείς αφορούν τη θεωρία του Γκάρντνερ, ο οποίος αναφέρεται σε οκτώ νοημοσύνες, τη λογικομαθηματική, τη λεκτική, τη μουσική, τη χωρική, την κιναισθητική, την ενδοπροσωπική, τη διαπροσωπική και τη φυσιογνωστική νοημοσύνη.

Η χαρισματικότητα δεν είναι θέμα γνώσεων, αλλά πώς έχουν αποκτηθεί αυτές οι γνώσεις.

Πώς μπορούμε να αντιληφθούμε ότι κάποιο παιδί έχει ξεχωριστές ικανότητες σε κάποιο τομέα;

Βασικά πρέπει να προσέχουμε την ανάπτυξη του παιδιού, από τον καιρό γέννησής του, ποιες είναι οι αντιδράσεις του, αν έχει προχωρημένες αντιδράσεις. Συνήθως αυτά τα παιδιά μπορεί να μιλήσουν πολύ πιο νωρίς από ό,τι γίνεται συνήθως, μπορεί να περπατήσουν πιο νωρίς. Επίσης, σε λεκτικό επίπεδο ίσως να μη μιλούν με μονολεκτικές φράσεις, αλλά με προτάσεις.

Σε πιο μεγάλη ηλικία η ικανότητα γρήγορης μάθησης, η καλή μνήμη. Συνήθως είναι παιδιά με χιούμορ, αντιλαμβάνονται πολύ εύκολα πράγματα. Για παράδειγμα ένα παιδί με καλή χωρική νοημοσύνη μπορεί να προσανατολιστεί πολύ εύκολα στο δρόμο, καθώς είναι ικανό να αναγνωρίζει κτίρια, δρόμους. Παιδάκια με λεκτική νοημοσύνη έχουν ανεπτυγμένο λεξιλόγιο και αυτά με ψηλή λογικομαθηματική νοημοσύνη μπορούν να επεξεργάζονται εύκολα και σωστά αριθμούς. Οι παρατηρήσεις όμως πρέπει να γίνονται με βάση την ηλικία του παιδιού, αυτό έχει πολλή σημασία. Γιατί, όταν μιλάμε για χαρισματικό παιδί, εννοούμε το παιδί που σύμφωνα με την ηλικία του έχει επιπλέον δυνατότητες.

Προσοχή στη μεταχείρισή τους

Τα παιδιά αυτά χρειάζονται ειδική μεταχείριση;

Οπωσδήποτε. Κατ’ αρχάς πρέπει να τα καταλάβουμε και να αντιληφθούμε τις ικανότητές τους, για να μπορέσουμε να στηρίξουμε τα χαρίσματά τους και να τα προωθήσουμε.

Οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί συναντούν δυσκολίες στο να επικοινωνήσουν με τέτοιου είδους παιδιά;

 
Δυσκολίες στην επικοινωνία μπορεί να δημιουργηθούν εάν το περιβάλλον δεν καταλάβει με τι έχει να κάνει. Αν, δηλαδή, δεν αντιληφθώ τις δυνατότητες του παιδιού μου, γιατί είτε το υποτιμώ είτε το υπερτιμώ, τότε θα δημιουργηθούν οπωσδήποτε προβλήματα.

Αυτό πώς επιδρά πάνω στο παιδί;

Αν υποτιμώ τις ικανότητές του παιδιού στο νοητικό τομέα, τότε ίσως να μην τις αναπτύξει στο έπακρον και να μην είναι ευτυχισμένο. Αν το υπερτιμώ το παιδί στο συναισθηματικό τομέα, τότε το παιδί θα νιώθει συνέχεια, μα γιατί περιμένουν τόσα πολλά από μένα, γιατί εγώ δεν μπορώ να ανταποκριθώ σε αυτά που ζητούν. Δεν είναι απαραίτητα αρνητικά που θα αλλάξει η ψυχολογία του παιδιού, απλώς το περιβάλλον του πρέπει να αντιληφθεί κάποια πράγματα από την αρχή, για να αναπτυχθεί σωστά.

Η προκατάληψη

Ο κόσμος, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν για αυτό το είδος των παιδιών;

Προσωπικά έχω αρχίσει αυτήν την εκστρατεία ενημέρωσης για περισσότερο από πέντε χρόνια. Όταν άρχισα να μιλώ για χαρισματικά παιδιά, υπήρχε η μεγάλη προκατάληψη ότι μιλώ για παιδιά με ειδικές ανάγκες. Υπήρχε μια σύγχυση. Τώρα πιστεύω ότι η εκστρατεία έχει βοηθήσει πάρα πολύ μαζί με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Έχει ξεκινήσει να γνωστοποιείται. Φυσικά χρειάζεται ακόμα πάρα πολλή δουλειά, γιατί υπάρχουν αρκετές προκαταλήψεις. Δεν είναι δηλαδή, όπως τα άτομα που καταγράφουν ψηλό δείκτη νοημοσύνης. Είναι τα χαρισματικά άτομα. Παγκόσμια τα χαρισματικά άτομα φτάνουν μέχρι το ποσοστό του 20%. Αρκετά συχνά δεν μπορεί να ανακαλυφθούν οι ικανότητες των χαρισματικών ατόμων, ιδιαίτερα σε έναν τόπο όπως είναι η Κύπρος. Άλλες προκαταλήψεις είναι όταν έχουμε ένα παιδί έξυπνο, το οποίο θεωρείται από τους γύρω του ότι δεν χρειάζεται βοήθεια. Αυτό μας βγάζει από τις ευθύνες μας. Αν για παράδειγμα έχω ένα παιδί που βρίσκεται στο μέσο όρο θα το στηρίξω για να προχωρήσει, αν είναι κάτω από τον μέσο όρο θα βάλω τα δυνατά μου για να το βοηθήσω, αν είναι έξυπνο θεωρείται ότι δεν χρειάζεται να κάνω κάτι. Το ίδιο το παιδί τότε μπορεί να αναπτύξει τέτοιες σκέψεις, ότι δηλαδή δεν χρειάζεται βοήθεια γιατί είναι έξυπνο. Συνήθως αυτά τα παιδιά όταν μεγαλώσουν δεν ξέρουν να μελετούν. Θέλουμε δουλειά στην Κύπρο.

Οι κυβερνήσεις τι κάνουν γι’ αυτά τα παιδιά;

Όπως είπα το ποσοστό των ατόμων αυτών παγκόσμια φτάνει μέχρι το 20%. Το ποσοστό αυτό είναι γνωστό στις χώρες που κάνουν έρευνες και που έχουν πρόνοια για τα παιδιά αυτά. Στην Αμερική, για παράδειγμα, δεν επαφίεται στους γονείς να καταλάβουν ότι τα παιδιά τους είναι χαρισματικά, αλλά στους παιδίατρους και στους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι όταν αντιληφθούν αυτές τις ικανότητες ενημερώνουν και κατευθύνουν τις οικογένειές τους. Ενώ σε χώρες όπως η δική μας, που δεν έχουμε πρόνοια για τα παιδιά αυτά, μας είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ότι το ποσοστό είναι τόσο ψηλό.

Σημασία στ’ αγόρια, παραμελούμε τα κορίτσια

Έχει σημασία το φύλο;

Όχι, καθόλου. Αυτό όμως που θέλω να πω είναι πως παγκόσμια και ειδικά σε νότιες χώρες, όπως είναι η Κύπρος, δίνουμε πολλή σημασία στα αγόρια και παραμελούμε τα κορίτσια. Δηλαδή, για ένα χαρισματικό αγόρι, είναι πιο εύκολο να αποταθούν οι γονείς του σε κάποιο ειδικό, παρά για ένα κορίτσι. Ακόμα κάτι είναι ότι τα αγόρια συνήθως αναπτύσσουν κάποιες αρνητικές συμπεριφορές, οι οποίες ωθούν τους γονείς του να ερευνήσουν το θέμα. Από την άλλη τα κορίτσια είναι πιο παθητικά και συνήθως κρύβουν τις ικανότητές τους, προσαρμόζονται πιο εύκολα στο περιβάλλον, οπότε είναι και πιο δύσκολο να διακρίνει κάποιος τις ικανότητές τους, ή να τα στιγματίσει η συμπεριφορά τους ως ένα άτακτο παιδί. Έτσι οι γονείς δεν ωθούνται να επισκεφθούν κάποιο ειδικό. Γενικότερα όμως όταν ένα παιδί πιέζεται από το περιβάλλον του να μάθει πράγματα, να αποστηθίσει πληροφορίες, τότε σίγουρα δεν έχουμε να κάνουμε με χαρισματικότητα. Αν όμως ένα παιδί έχει αναπτύξει τις γνώσεις με ελάχιστη προτροπή και πληροφορίες από το περιβάλλον του, γιατί το περιβάλλον του δεν δίνει τόση σημασία στο γνωστικό επίπεδο, αλλά στο συναισθηματικό κόσμο, τότε μπορούμε να μιλάμε για ένα χαρισματικό παιδί.

Στην Κύπρο τι περιπτώσεις χαρισματικών παιδιών συναντούμε;
Εδώ συναντούμε σε μεγάλο βαθμό το φαινόμενο των under achievers, δηλαδή άτομα τα οποία, ενώ έχουν τη δυνατότητα για ψηλές επιδόσεις, οι επιδόσεις τους είναι πολύ χαμηλότερες των δυνατοτήτων τους. Και αυτό αυξάνεται όσο περνά ο καιρός, όσο μεγαλώνουν. Συνήθως είναι αυτό που παρομοιάζουν ως τεμπέλη. Αλλά δεν είναι έτσι. Απλώς αυτά τα παιδιά έχουν παραιτηθεί, διότι το περιβάλλον τους δεν είναι ικανό να τους προσφέρει αυτά που χρειάζονται.

Τα παιδιά indigo…

Τα παιδιά indigo είναι το ίδιο με τα χαρισματικά παιδιά;

Με έχουν ρωτήσει πολλοί για αυτό. Όχι, τα παιδιά indigo δεν αναφέρονται σε κανένα επιστημονικό βιβλίο. Είναι λίγο μεταφυσικό το θέμα. Ενώ τα χαρισματικά παιδιά έχουν επιστημονικές αποδείξεις, έχουν να κάνουν με τις ικανότητες που κουβαλούν μέσα στα γονίδιά τους, αλλά και στο περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσονται.

Υπάρχει τρόπος να «μετρήσουμε» τη χαρισματικότητα;

Τη νοημοσύνη παλαιότερα την μετρούσαν για να δουν αν ένα άτομο ήταν χαρισματικό ή όχι. Αυτή η μέθοδος όμως, δηλαδή η μέτρηση του IQ, έχει πλέον καταρριφθεί. Έρευνες πλέον λένε ότι η μέτρηση του IQ δεν μας δίνει τόσο καλά αποτελέσματα για να δούμε αν ένα παιδί είναι χαρισματικό ή όχι. Για παράδειγμα άτομα που έκαναν το τεστ νοημοσύνης είχαν αποτύχει, και μεταγενέστερα κάποια από αυτά τα άτομα κέρδισαν βραβεία όπως το Νόμπελ. Πλέον για να μετρήσουμε τη χαρισματικότητα δεν βασιζόμαστε στο δείκτη νοημοσύνης, αλλά σε άλλους παράγοντες. Υπάρχει ένα τεστ από ειδικούς, στο οποίο εμπλέκονται το ίδιο το παιδί, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί.

Ο Διεθνής Οργανισμός MENSA

Η MENSA είναι ένας διεθνής οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, μια παγκόσμια κοινωνία ανθρώπων, των οποίων ο Δείκτης Νοημοσύνης (IQ) ανήκει στο ανώτερο 2% του ανθρώπινου πληθυσμού. Ιδρύθηκε το 1946 στην Οξφόρδη – Αγγλία και σήμερα αριθμεί πάνω από 100.000 μέλη, με τις Εθνικές της Λέσχες σε 50 χώρες. Ο Δείκτης Νοημοσύνης μετριέται με αναγνωρισμένα και αξιόπιστα τεστ, τα οποία φτιάχνουν ειδικοί ψυχολόγοι. Στα τεστ IQ μπορεί να συμμετάσχει ο οποιοσδήποτε άνω των 14 ετών. Διενεργούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και κοστίζουν €30 για τους ενηλίκους και €20 για μαθητές και φοιτητές.
H ελληνική λέσχη ιδρύθηκε το 1986 και σήμερα αριθμεί 950 μέλη. Στην Κύπρο μέχρι στιγμής δεν υπάρχει παράρτημα της MENSA, αλλά γίνονται συντονισμένες προσπάθειες από Κυπρίους για δημιουργία παραρτήματος. Στα πλαίσια αυτών των προσπαθειών, στις 30 Μαΐου στο Philips College στη Λευκωσία, θα πραγματοποιηθεί επίσημο τεστ για εισαγωγή στη MENSA, το οποίο θα αποτελείται από 45 ερωτήσεις. Το κόστος συμμετοχής ανέρχεται στα 20 ευρώ. Για να δηλώσετε συμμετοχή μπορείτε να αποτείνεστε στο 99 654815.
Όσο για το τυπικό προφίλ των υποψηφίων; Είναι στην πλειοψηφία τους άνδρες, «καθώς οι γυναίκες, αν και έχουν μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας, διστάζουν να λάβουν μέρος», παρατήρησε ο πρόεδρος της Ελληνικής MENSA Χρήστος Αποστολίδης, σημειώνοντας ότι «ευφυής δεν είναι μόνο ο καθηγητής πανεπιστημίου, μπορεί να είναι κι ο αγρότης και η νοικοκυρά».Τα τεστ της MENSA δεν έχουν προαπαιτούμενα γνώσεων, μόρφωσης, ούτε καν αριθμούς και γράμματα. Μόνο σχήματα αντιμετωπίζει κανείς. Αυτό που εξετάζεται σε αυτά τα τεστ είναι το IQ της φύσης».

Τι είναι IQ

ΔΕΙΚΤΗΣ Νοημοσύνης (Intelligence Quotient, IQ) είναι ο δείκτης, ο οποίος μετρά προσεγγιστικά την ευφυΐα ενός ατόμου σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Μπορεί να μετρηθεί με διάφορες μεθόδους, οι οποίες περιλαμβάνουν συνήθως τεστ με ερωτήσεις.
Χαμηλό: Κάτω από 85.
Κανονικό: 86-115 (ο μέσος όρος είναι 100)
Υψηλό: 116-129
Πολύ υψηλό: +130

Σύμφωνα με στοιχεία που εξασφαλίσαμε από την MENSA, ένα χαρισματικό παιδί μπορούμε να το αναγνωρίσουμε όταν:
· Οι ερωτήσεις που κάνει είναι διαφορετικές και μη αναμενόμενες για την ηλικία του.
· Μαθαίνει νωρίτερα, πιο γρήγορα ανάγνωση – μαθηματικά.
· Έχει καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα, μιας και αντιλαμβάνεται πιο γρήγορα και αφομοιώνει ευκολότερα την ύλη. Θυμάται εύκολα.
· Μιλά και συζητά από νωρίς σαν ενήλικας.
· Αντιλαμβάνεται πολύ γρήγορα σύνθετες και αφηρημένες έννοιες.
· Επιδεικνύει ασυνήθη φαντασία, ενεργητικότητα και ταχύτητα, έχει μικρότερη διάρκεια προσοχής και βαριέται εύκολα.
· Το διακρίνει έντονη κριτική διάθεση και σκεπτικισμός.
· Επικοινωνεί καλύτερα με ενήλικες.
· Το επίπεδο της περιέργειάς του είναι αρκετά υψηλό.
· Αν υπάρξει αποτυχία, μπορεί να απογοητευτεί και να αναπτύξει γνωσιακή άπωση για το θέμα.
· Αποφεύγει την επανάληψη γιατί το κάνει να πλήττει.
· Είναι συχνά ισχυρογνώμον και επίμονο, με ιδιαίτερο χιούμορ.
· Επιδεικνύει ασυνήθιστη ωριμότητα.

Αριθμοί

· 25% των χαρισματικών παιδιών αντιμετωπίζει κοινωνικά και συναισθηματικά προβλήματα.
· 40 στις 45 ερωτήσεις σωστά πρέπει να απαντήσει κανείς, μέσα σε 20 λεπτά.
· 16-30 ετών η συνήθης ηλικία των συμμετεχόντων στα τεστ της MENSA.
· 45% το ποσοστό επιτυχίας των γυναικών στο τεστ της MENSA έναντι 42% των ανδρών.
· 100.000 τα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας των ευφυών.
· 131 το μίνιμουμ του Δείκτη Νοημοσύνης που πρέπει να διαθέτει κάποιος για να μπει στη λέσχη των ευφυών.
· 50% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει IQ από 90 έως 110, ένα 25% έχει υψηλότερο και το υπόλοιπο 25% χαμηλότερο.

Πηγή: babyradio.gr